Rak szyjki macicy

PROGRAM WCZESNEGO WYKRYWANIA RAKA SZYJKI MACICY

PROGRAM SKIEROWANY JEST DO ZDROWYCH KOBIET W WIEKU 25-59 (ZGODNIE Z ROCZNIKEM)
Badania wykonywane są co 36 miesięcy.
Do badania kobieta winna zgłosić się z dowodem osobistym z nr PESEL oraz potwierdzeniem ubezpieczenia.
Badania są bezpłatne i nie wymagają skierowania.
Należy zaznaczyć, że programem nie są objęte kobiety, u których wcześniej rozpoznano raka szyjki macicy.
Badania można wykonać w godzinach pracy Poradni Ginekologicznej.

Czym jest rak szyjki macicy?

Rak szyjki macicy (łac. carcinoma cervicis uteri) - nowotwór złośliwy, którego pierwotnym miejscem powstania jest tkanka nabłonkowa (pochodzenie ektodermalne). W obrębie szyjki macicy rak może się rozwinąć z nabłonka płaskiego, pokrywajacego tarczę szyjki (rak płaskonabłonkowy) lub z nabłonka gruczołowego wyścielającego kanał szyjki (rak gruczołowy).  Inwazyjnego raka szyjki macicy poprzedza stan zwany wewnątrznabłonkową neoplazją szyjki macicy (ang. cervical intraepithelial neoplasia (CIN) - dawniej określany jako dysplazja szyjki macicy albo rak przedinwazyjny). CIN może ulegać przekształceniu do raka inwazyjnego, ale sama postać CIN zwykle nie stanowi zagrożenia dla zdrowia kobiety. Dlatego tak istotne jest wczesne wykrycie zmian typu CIN w badaniu cytologicznym i zastosowanie odpowiedniego leczenia. Na rozwój raka szyjki macicy wpływa wiele różnych czynników. Istnieje wyraźny związek między aktywnością seksualną kobiety a ryzykiem powstania stanu przedrakowego lub raka szyjki macicy. Wcześnie rozpoczęte współżycie seksualne i częste zmiany partnerów ułatwiają infekcje wirusem HPV, który jest przenoszony drogą płciową.  Zakażenie ludzkim wirusem brodawczaka (HPV) jest bardzo często powiązane z rozwinięcia się raka szyjki macicy. Za około 70% przypadków raka szyjki macicy odpowiedzialne są dwa typy wirusa HPV, typ 16 i 18.

Według danych opublikowanych przez Krajowy Rejestr Nowotworów na nowotwór szyjki macicy w Polsce w roku 2010 zachorowało 3078 kobiet, z czego aż 1735 pacjentek zmarło (56,37%). Obserwacja częstości zachorowań w poszczególnych grupach wiekowych wykazała, że znaczący wzrost zachorowań występuje w przedziale wiekowym od 25 do 59 lat.

Epidemiologia

Rak szyjki macicy znajduje się na drugim miejscu pod względem zapalności na nowotwory złośliwe u kobiet. Stanowi 8,6% wszystkich nowotworów złośliwych. Inwazyjny rak szyjki macicy dotyczy głównie kobiet po 40 roku życia. Stany przedrakowe zazwyczaj pojawiają się u kobiet między 30 a 40 rokiem życia.

Jak przygotować się do badania cytologicznego?

• optymalnym okresem dla pobrania materiału cytologicznego jest termin pomiędzy 10 a 20 dniem cyklu;
• na minimum dobę przed badaniem należy powstrzymać się od współżycia seksualnego;
• przez   kilka   dni   przed   badaniem   nie   należy   stosować   leków   dopochwo-wych ani przeprowadzać   zabiegów   leczniczych na pochwie i szyjce macicy;
• cytologia może być wykonana co najmniej jeden dzień po badaniu ginekologicznym czy USG dopochwowym;       
• pobranie wymazu na badanie cytologiczne winno nastąpić min. 2 – 3 dni po zakończeniu krwawienia miesiączkowego;
• badanie we wzierniku powinno wyprzedzać badanie przez pochwę nie - należy pobierać rozmazów bezpośrednio po badaniu ginekologicznym;
• nie wykonuje się badania cytologicznego w czasie trwania czynnej infekcji dróg rodnych z towarzyszącymi jej upławami.

Na czym polega cytologia?

Badanie cytologiczne polega na mikroskopowej ocenie rozmazu pobranego z tarczy i kanału szyjki macicy. Badanie jest bezbolesne. Lekarz  ginekolog lub pielęgniarka stosując specjalną szczoteczkę lub szpatułkę delikatnie pobierają warstwę komórek z powierzchni szyjki macicy. Komórki te są następnie badane pod mikroskopem pod kątem ewentualnych nieprawidłowości. Badanie cytologiczne pozwala na wczesne rozpoznanie stanu przedrakowego szyjki macicy.

Co oznacza wynik badania cytologicznego?

Odbierając wynik badania cytologicznego dość często kobiety nie wiedzą co on oznacza. Czy jest prawidłowy czy też należy rozpocząć leczenie.  Obecnie zgodnie z wytycznymi Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego funkcjonują dwa równoległe systemy oceny rozmazów cytologicznych -  system PAPA i klasyfikacja Bethesda, którą stosuje się w Populacyjnym Programie Profilaktyki i Wczesnego Wykrywania Raka Szyjki Macicy. 

Główne czynniki ryzyka zachorowania na raka szyjki macicy to:

• infekcje wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV);
• wiek (zachorowalność zwiększa się wraz z wiekiem, szczyt zachorowań przypada pomiędzy 45 a 55 rokiem życia);
• wczesne rozpoczęcie życia seksualnego;
• duża liczba partnerów seksualnych;
• duża liczba porodów;
• niski status społeczny i ekonomiczny;
• palenie papierosów;
• stwierdzona wcześniej zmiana patologiczna w badaniu cytologicznym;
• partnerzy seksualnie niemonogamiczni, z infekcją HPV (ryzyko zachorowania wzrasta 20-krotnie).

Co warto wiedzieć o raku szyjki macicy?

Rak szyjki macicy to nowotwór o stosunkowo wolnym rozwoju, powstaje w wieloetapowym procesie, trwającym nawet kilkanaście lat. Z jednej strony jest to „czynnik usypiający” czujność i działanie, a z drugiej dobry czynnik w rokowaniach w chorobie nowotworowej.  Dość powolny proces karcynogenezy zwiększa szansę na wczesne wykrycie zmian przed- i wczesnonowotworowych w czasie wizyty u ginekologa. Wizyty te powinny odbywać się co najmniej raz w roku.
Dlaczego rak szyjki macicy, który teoretycznie powinien mieć marginalne znaczenie, wciąż stanowi ogromne zagrożenie dla wielu kobiet? Przecież zmiany na szyjce są łatwo wykrywalne: zmiany wizualne i badanie cytologiczne są dla ginekologa codzienną rutyną, dlatego wczesne wykrycie jakichkolwiek zmian jest bardzo proste. Pozostaje jedynie problem „odwagi” i chęci zgłoszenia się do ginekologa.

Jakie są objawy raka szyjki macicy?

Zakażenie wirusem HPV jest głównym sprawcą raka szyjki macicy. Choroba przez wiele lat może przebiegać bezobjawowo (nie powodując bólu ani innych objawów). Dlatego szczególnie ważne jest regularne wykonywanie badań cytologicznych.
W miarę jak dochodzi do rozwoju choroby, kobiety zauważają jeden lub kilka z poniższych objawów:

• nietypowe krwawienie z pochwy;
• krwawienie, które pojawia się pomiędzy regularnymi krwawieniami miesięcznymi,
• krwawienie po stosunku, prysznicu lub badaniu ginekologicznym,
• krwawienie miesięczne, które trwa dłużej i jest bardziej obfite niż zwykle,
• krwawienie po menopauzie,
• obfite upławy z pochwy,
• ból w podbrzuszu,
• ból podczas stosunku.

Czy można się jakoś uchronić przed rakiem szyjki macicy?

Tak, regularnie wykonując badania cytologiczne wraz z wizytami ginekologicznymi. W ten sposób można wcześnie rozpoznać zmiany na szyjce macicy i odpowiednio wcześnie rozpocząć leczenie unikając rozwinięcia się procesu nowotworowego