Szczepienia przeciw HPV

HPV – wirus brodawczaka ludzkiego.

• Wirus HPV nie jest jednorodny. Znamy niemal 200 typów wirusa HPV. Typy HPV różnią się sekwencją DNA w obrębie regionów kodujących białka wczesne E6 i E7 oraz późne białko L1.
• HPV należy do najważniejszych czynników zakaźnych o właściwościach onkogennych, czyli zdolnych do transformacji nowotworowej komórek i wywołania raka.

• Wśród niemal 200 typów wirusa HPV wyróżniamy:

• Typy wirusa wysokiego ryzyka rozwoju zmian nowotworowych (inna nazwa typy onkogenne lub genotypy wysokiego ryzyka rozwoju zmian nowotworowych) – aktualnie 14 typów: 16, 18, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 58, 59, 66, 68. Typy te są związane przyczynowo z chorobami nowotworowymi. W wyniku przetrwałego zakażenia typami onkogennymi może dojść do rozwoju raka szyjki macicy, odbytu, pochwy, sromu, prącia oraz gardła. Tylko typy HPV-16 i HPV-18 powodują około 70% wszystkich przypadków raka szyjki macicy.

Znamy dowody na związek zakażenia typami onkogennymi HPV z rakiem szyjki macicy, jak również rakiem sromu i pochwy u kobiet, rakiem prącia u mężczyzn a także rakiem odbytu oraz nowotworami głowy i szyi (w tym rakiem krtani) u obu płci.

• Typy wirusa niskiego ryzyka (inna nazwa typy o niskim potencjale onkogennym lub typy nieonkogenne) – aktualnie HPV-6, HPV-11, HPV-40, HPV-42, HPV-43, HPV-44, HPV-54, HPV-61, HPV-72 i HPV-82. Typy niskiego ryzyka są odpowiedzialne za rozwój łagodnych zmian brodawczakowatych błon śluzowych i skóry, w praktyce to brodawki narządów płciowych (tzw. kłykciny kończyste) oraz nawracająca brodawczakowatość krtani.

HPV-6 i HPV-11 wywołują niezłośliwe brodawki narządów płciowych (kłykciny) i brodawczaki.

• Podział na wirusy onkogenne i nieonkogenne nie jest ścisły.
• Częstość zakażeń, nosicielstwa i dystrybucja typów HPV jest zróżnicowana oraz zależy od: lokalizacji anatomicznej zakażenia, płci, wieku, rejonu geograficznego i populacji.

• Jakie są drogi zakażenia HPV?

Główną drogą zakażenia HPV są kontakty seksualne.

Zakażenie HPV:

• przenosi się przez kontakt skórny (skin-to-skin genital contact) – pełny stosunek seksualny nie jest konieczny do zakażenia.
• w odróżnieniu od większości zakażeń przenoszonych drogą płciową, użycie prezerwatywy nie chroni przed zakażeniem, a jedynie zmniejsza ryzyko.
• około 50%-75% aktywnych seksualnie kobiet zakazi się wirusem HPV wysokiego ryzyka w okresie całego życia, zazwyczaj wkrótce po rozpoczęciu aktywności seksualnej.

HPV zakaża człowieka i wywołuje „brodawczaka” (papilloma). Angielskie słowo papilloma  składa się ze słowa “papilla” (brodawka) i „oma”, co odnosi się do nieprawidłowego wzrostu komórek (guza). HPV najlepiej infekuje komórki skóry i błon śluzowych. Błony śluzowe to tkanki wyściełające wnętrze wielu narządów, takich jak usta, gardło i narządy płciowe.

Zakażenie wirusem HPV nie przenosi się drogą krwi. Wirus ten jest przekazywany podczas bliskich kontaktów i zakaża komórki nabłonka skóry i błon śluzowych. Wirus HPV jest wirusem czysto epidermotropowym – wykazującym powinowactwo do nabłonka.

Zakażenie HPV należy do najczęstszych infekcji wirusowych przenoszonych drogą płciową!

• Czy HPV może być niebezpieczny?
• Infekcje HPV są powszechne. Większość zakażeń HPV ma charakter bezobjawowy i przemijający. Jednak w przypadku organizmów osób, które samoistnie nie usuwają wirusa, mogą rozwinąć się potencjalnie poważne lub nawet zagrażające życiu choroby, takie jak rak szyjki macicy.
• Przeważająca liczba zakażeń różnymi typami HPV ustępuje samoistnie dzięki naturalnej odpowiedzi immunologicznej organizmu.
• Przetrwałe zakażenie wirusem HPV (dotyczy zakażeń utrzymujących się >24 miesięcy) może w kolejnych latach prowadzić do onkogenezy (proces prowadzący do powstania nowotworu).
• Jakie choroby nowotworowe wywołuje HPV?

Prawie wszystkie przypadki raka szyjki macicy są wynikiem zakażenia onkogennym typem wirusa HPV.

Wykazano, że DNA wirusa HPV jest obecne w 99,7% próbek z rakiem szyjki macicy, potwierdzając związek przyczynowy pomiędzy zakażeniem HPV, a rakiem szyjki macicy. 

Typy onkogenne są odpowiedzialne za znaczący odsetek innych nowotworów okolicy anogenitalnej (sromu, pochwy, prącia i odbytu) oraz zlokalizowanych poza nią (głowy i szyi, w szczególności jamy ustanej i gardła).

Zakażenia HPV są czynnikiem etiologicznym szeregu jednostek chorobowych.

HPV odpowiada za:

• blisko 100% stanów przedrakowych i raka szyjki macicy,
• 64-100% stanów przedrakowych i nowotworów pochwy,
• 90% nowotworów odbytu,
• 30% nowotworów prącia,
• 5-30% nowotworów sromu,
• 3,7% nowotworów jamy ustnej,
• 11% nowotworów nosogardzieli,
•  20% nowotworów nasady języka, migdałków,
•  25% nowotworów nieokreślonej części gardła,
• zachorowania na nowotwory głowy i szyi (jama ustna ok. 3,7%; nosogardziel- ok. 11%; nasada języka, migdałek- ok. 19,9%, nieokreślone części gardła- ok. 25%).

Prawie wszystkie przypadki raka szyjki macicy są wynikiem wcześniejszego zakażenia HPV.

Zakażenie wirusem HPV może przejść po latach w raka szyjki macicy. Okres dzielący pierwotne zakażenie od stwierdzenia inwazyjnej postaci raka może wahać się od 5 do 40 lat.

• Jakie inne choroby wywołuje HPV?

• HPV jest czynnikiem etiologicznym kłykcin kończystych (brodawek płciowych) oraz nawracającej  brodawczakowatości krtani.
• Brodawczakowatość krtani, będąca następstwem zakażenia HPV, jest najczęstszą tego typu zmianą w układzie oddechowym. Powstałe zwężenia dróg oddechowych mogą powodować dolegliwości o różnym nasileniu, szczególnie groźne u małych dzieci. Czynnikami etiologicznymi są tu najczęściej typ HPV-6 i HPV-11.
• Znaczny problem stanowią HPV w patologii układu moczopłciowego. Brodawczakowatość sromu, prącia czy kłykciny okolicy odbytu stanowią ciągle narastający problem, ponieważ zmiany te mogą stanowić punkt wyjścia dla rozwoju nowotworów.
• Kłykciny dużych rozmiarów mogą zwęzić kanał rodny stanowiąc przeszkodę mechaniczną oraz źródło zakażenia dla noworodka.

• Dlaczego szczepienia przeciw HPV zalecane są nastolatkom w wieku 12-13 lat?

Szczepionki przeciw HPV zalecane są dziewczętom i chłopcom. Można je podawać już od ukończenia 9 lat.  Wiek 12-13 jest najlepszy do szczepienia i najczęściej stosowany w powszechnych programach szczepień przeciw HPV. Szczepienie jest wtedy najkorzystniejsze. Odpowiedź poszczepienna jest znacznie lepsza niż w starszych grupach wieku. Wynika to stąd, że szczepienie jest najskuteczniejsze przed potencjalnym narażeniem na zakażenie HPV, do którego dochodzi najczęściej drogą kontaktów seksualnych. Szczepienie w wieku nastoletnim pozwala wyprzedzić czas, w którym może dojść do zakażenia. Dodatkowo schemat szczepienia w wieku nastoletnim obejmuje podanie mniejszej liczby dawek (2 a nie 3) szczepionki, co oznacza mniej wkłuć i mniej stresu związanego ze szczepieniem.

• Szczepionki dostępne w powszechnym programie szczepień przeciw HPV w Polsce.

W Polsce w powszechnym programie szczepień przeciw HPV bezpłatnie dostępne są 2 szczepionki: 2-walentana szczepionka Cervarix i 9-walentna szczepionka Gardasil 9.

Gardasil to szczepionka przeciw wirusowi brodawczaka ludzkiego, przeznaczona dla dzieci i dorosłych od 9 roku życia. Substancjami czynnymi są: wysoko oczyszczone, niezakaźne białka dla każdego z typów wirusa brodawczaka ludzkiego (6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52 i 58).

Cervarix to szczepionka przeciw wirusowi brodawczaka ludzkiego (typy 16 i 18).

Więcej informacji na stronie szczepienia info.